Tarihi

Sakarya ili; tarihsel zenginliği, coğrafi konumu, ulaşım olanakları, tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinde ülke ekonomisindeki payı ve uygun yatırım koşulları ile ülkemizin en önemli illerinden biridir. M.Ö. XII. yüzyıldan beri insan yerleşimine açık olan il, 1071de Selçukluların, 1291 yılında da Osmanlıların egemenliğine girmiş; 26 Mart 1921’de Yunan işgaline uğramış, 21 Haziran 1921’de düşman işgalinden kurtarılmıştır. Eski adıyla Adapazarı olan bu bölgede 1868 yılında belediye teşkilatı kurulmuştur. Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda Kocaeli iline bağlı bir ilçe iken 22.06.1954 tarihinde Sakarya adıyla il olmuştur. İl belediyesi 06.03.2000 tarihinde ise Büyükşehir statüsüne kavuşturulmuştur.

Esnaf Kenti

Tarihte şehrimizin adı ada köyünde kurulan pazara mahsüllerini satmak üzere civar köylerden ve göçebe aşiretlerden gelen halk tarafından Adapazarı adının verilmesi ile bilinmektedir. Ticaretle uğraşan esnaf ve sanatkarların mesleki adlarının (Türk Oymakları) mahallelere verilmesi ile tanınan Adapazarı’nda şeker, tuzla, tığcılar, semerciler, hasırcılar, papuççular, yağcılar, aynalıkavakçarşısı, kömür pazarı ve çıracılar isimleri halen kullanılmaktadır.

Sakarya’nın Türk hakimiyetine girmesinden sonra, kültürel yapıyı şekillendirerek kalıcı olurken, yerli halkın örf ve adetleriyle iç ve dış göçlerle gelenlerin kendilerine has örf ve adetleri kaynaşmıştır. İlin bu özelliği el sanatlarına, mimariye, gelenek ve göreneklerine, yaşam biçimine kadar yansımış, farklı kültürlerin kesişim noktası olmuştur.

Ekonomi

Sakarya’nın ekonomisi tarım ve sanâyiye dayanır. Faal nüfûsun % 65’i tarım sektöründe % 15’i sanâyi sektöründe, gerisi diğer sektörlerde çalışır. Türkiye’nin hızla gelişen bir ilidir.

Tarım: Sakarya ilindeki ovalar yurdun en verimli tarım alanları arasında yer alır. Modern tarım yapıldığı için verim fazladır. Çok çeşitli tarım ürünleri yetişir. Başlıca tarım ürünleri: Buğday, arpa, mısır, fasulye, şekerpancarı, ayçiçeği, patates, soğan ve tütündür.

Hayvancılık: Sakarya ili hayvancılık bakımından da oldukça zengindir. Mer’aların azalmasıyla koyun ve keçi miktarı azalmış, fakat sığır sayısı artmıştır. 200 köyde ipekböcekçiliği yapılır. Koza yetiştiriciliği Akyazı, Geyve ve Kayalar bölgesinde ikinci bir gelir kaynağıdır. Sakarya ilinin Karadeniz kıyıları balık bakımından çok zengin sayılmaz. Buna rağmen kalkan, palamut, hamsi, mersin ve lüfer balığı avlanır. Sapanca Gölünde 14 çeşit balık bulunur. Senede 100 tona yakın balık avlanır. Tatlı su levreği, yayın, turna ve sazan balığı başlıcalarıdır.

Ormancılık: Sakarya ili çok zengin bir orman varlığına sâhiptir. İl topraklarının yarısına yakını (% 45) orman ve fundalıklarla kaplıdır. Ormanlar 200 bin hektar, fundalıklar 20 bin hektardır. Ormanlar gür ve verimlidir.

Mâdenler: Sakarya ilinde çeşitli mâdenler vardır. İlin en önemli mâdenlerinden biri demir, ikinci önemli mâden ise mermerdir. Bunların dışında, bakır, manganez, asbest, talk ve kil yatakları vardır.

Ulaşım

Sakarya, karayolu ağının en önemli transit merkezlerinden biridir. Edirne-İstanbul-İzmit istikametinden gelen, Ankara-Adana istikametine giden E-5 karayolu buradan geçer. E-5 karayolu ise Türkiye’nin en işlek karayoludur. İstanbul-Şile-Kandıra devlet yolu ile Zonguldak-Akçakoca-Karasu devlet yolu Adapazarı’nda birbirine bağlanır.

Eskişehir-Bilecik hattından gelen devlet yolu Adapazarı’nda E-5 karayolu ile birleşir. Ankara-İstanbul otoyolu Sakarya topraklarından geçer. Şehir merkezi bütün ilçelerine asfalt yolla bağlıdır.

İlin havaalanı ve Karadeniz kıyısında limanı yoktur. İzmit Limanından faydalanır. Haydarpaşa’dan gelen Ankara istikâmetine giden demiryolu hattının üzerindedir. İl sınırlarına Sapanca’dan giren demiryolu Arifiye’den güneye Bilecik-Eskişehir-Ankara’ya doğru ilerler. Arifiye ile Adapazarı 8 km’lik bir hat ile birleştirilmiştir. Haydarpaşa-Adapazarı arasında hergün devamlı karşılıklı seferler vardır.

Turizm ve Kültür

Sakarya ili, tabiî güzellikleriyle zengin bir ilimizdir. İl toprakları zelzele bölgesinde ve târihî istilâ yolları üzerinde olduğu için târihî eserlerinden mühim kısmı zamânımıza ulaşamamıştır. Başlıca eserler; Rüstempaşa Câmii ve Hamamı, Orhan Gâzi Câmii, İmâret Câmii, Şeyh Muslihiddin Câmii, Elvan Bey İmâreti, Sakarya Köprüsü, Başköprü (Justinianus Köprüsü, Harmantepe Kalesi, Çobanlar Kalesi, Paşalar Köyü Kalesi, Adliye Kalesi, Ali Fuat Paşa Köprüsü, Zafer Takı, Akyazı Tümülüsü, Roma Anıt Mezarı, Bitinya Mezarları, Ayvalıkdere Çeşmesi ve Kadı Köprüsü eski çağlardan kalma diğer eserlerdir.

Karadeniz iklimiyle Akdeniz iklimi arasında bir geçiş iklimine sâhip olan Sakarya’da çok sayıda mesire yeri vardır. Bunlar genellikle göl kıyılarıyla ormanlık arâzide ve Karadeniz kıyılarında toplanmıştır. Hasan Dağı, Çark Mesiresi, Akgöl, Sakarya Ağzı, Sapanca Gölü, Mâden Deresi, Domdom Kaya, Acarlar Gölü

Sakarya ilinde pek çok kaplıca ve içme vardır. Kuzuluk Kaplıca ve Mâden Suyu, Ilıcaköy İçmesi, Kıl Hamamı gibi...

Sanayi

XX. yüzyılın başında 12 ipek fabrikasının bulunduğu Adapazarı daha çok bir ticaret ve tarım vilayeti durumunda. Şehirde 1915’de Adapazarı Araba Fabrikası (sonra TZDK dönüşür), 1953’te Vagon Fabrikası ve Şeker Fabrikası, 1966 yılında Uniroyal Lastik Fabrikası (günümüzdeki adı Goodyear), 1971’de Tankpalet Fabrikası, 1993’ten sonra ise Federal Elektrik, Arma Filitre, Fruehauf, Otoyol, Toyota vb. gibi çok farklı alanlarda üretim yapan özel sektör kuruluşlarının faaliyete başlar. Sakarya bugün bölgenin hızla büyüyen önemli sanayi merkezlerinden biri durumundadır. Ayrıca kuruluşunu tamamlamış üç ayrı organize sanayi bölgesinin varlığı da, sanayi alanındaki gelişmede etkili olmaktadır.

Özellikle İstanbul, Bursa ve Kocaeli üçgeninde sanayinin yoğunlaşması, müteşebbisleri yeni yatırım alanları arayışlarına yönlendirmiş dolayısıyla da il alternatif bir yatırım alanı olarak değerlendirilmeye başlanmıştır.

TEM ve D-100 (Eksi E-5) uluslararası karayolları ile Haydarpaşa-Arifiye demiryolu hattı Avrupa’yı, Asya’ya bağlayan uluslararası karayolu ulaşımı olarak Sakarya’nın coğrafi konumunu öne çıkarmaktadır. İlde sanayi, organize sanayi bölgelerinin tamamlanması ile disiplinli ve çağdaş teknolojilerle daha düzenli bir şekilde gelişecektir. Sanayi yatırımlarının dağınık ve düzensiz yapılanması OSB’lerle önlenmekte, bereketli tarım arazileri büyük bir özenle korunmaktadır. Toyotasa, Toprak İlaç, Toprak Sağlık ürünleri, Toprak İplik, Pilsa, Otoyol, Otokar, Fruehauf, Yazakisa, Noksel, Goodyear, Tırsan gibi dev kuruluşların art arda yaptıkları yatırımlar da gösteriyor ki, Sakarya Marmara Bölgesi’nin ve ülkemizin en cazip sanayi yatırım alanlarından biridir. Sakarya ili ülkenin hızla modernleşen şehirlerden biridir. Coğrafi konumu ile gelişmelere çok uygun bir nitelik taşıyan, sanayileşme açısından İstanbul-İzmit hinterlandının ve Bursa bölgesinin alternatifi olan bölge, İstanbul’a yakınlığı nedeniyle de çok çekici bir genişleme alanı olarak görülmektedir.

Sosyo-ekonomik canlılığı oluşturan çok sayıda sanayi kuruluşu kurulmakta, modern alışveriş merkezleri, oteller, sosyal ve kültürel mekânların sayısı her geçen gün artmaktadır. Ayrıca ilde bacasız sanayi diye nitelendirdiğimiz üniversitemizin de kalitesi ve öğrenci sayısı hızla çoğalmaktadır. Son derece canlı bir tüketim ve ticari hayatı vardı ve bu canlılığın artarak sürmesi beklenmektedir.

Nüfus

Sakarya’nın nüfusu TUİK’in açıkladığı rakamlara göre 2012 yılı sonu itibari ile 902.267’dir. İl nüfusunun%75,4’ü (680.637) şehirlerde, %24,6’ı (221.630) ise köylerde yaşamaktadır. Yıllık nüfus artış hızı %0 15,4, İlin yüzölçümü 4.817 Km2 olup, Km2’ye İl genelinde 187 kişi düşmektedir

Eğitim

Sakarya il geneli okuma yazma oranları, okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretime ait istatistikler %94,19 okuryazarlık sayısını göstermektedir. Edinilen son verilere göre ilimizde 734 okul, 155 kurum mevcuttur.

Doğanın kucağındaki bilim yuvası olan Sakarya Üniversitesi Ülkemizin sayılı başarılı üniversiteleri arasında yer almaktadır. Üniversitemizde 13 fakülte, 4 yüksekokul, 14 meslek yüksekokulu, 1 konservatuar ve 4 enstitü bulunmaktadır. Sakarya Üniversitesi Akademik Personel Sayısı; (Profesör 191+ Doçent 176 + Yrd. Doç. 515 + Öğr. Gör. 234 + Okutman 101 + Uzman 51 + Arş. Gör. 505 + Çevirici 1 + Eğt. Öğr. Plan. 1) olmak üzere toplam 1.775 Akademik personel görev yapmaktadır. 2012-2013 Öğretim Yılı Öğrenci Sayısı; Sakarya Üniversitesinde 2012-2013 yılında 20.775 önlisans, 35.228 lisans, 7.306 lisansüstü öğrencisi olmak üzere toplam 63.309 öğrenci eğitim görmektedir.

Sağlık

Sakarya sahip olduğu hastaneleri ile halkına en iyi şekilde hizmet vermektedir. Sağlık alanında yapılan yatırımların hız kazanarak artması insan sağlığına verilen önemin değerini ortaya koymakla beraber, beş yıldızlı otel görünümündeki hastanelerimiz tam teknoloji ile donatılmış konumdadırlar.

2013 yılı ilk dokuz ay itibariyle İlimiz Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarında; 290 doktor(6’sı Uzman), 137 hemşire ve 301 ebe görev yapmaktadır. 2013 yılı ilk dokuz ay itibariyle bu kuruluşlarımızda 1.868.203 poliklinik muayenesi gerçekleştirilmiştir.

İlimiz 28.09.2007 tarih 11013 sayılı bakanlık onayı ile Aile Hekimliğine geçecek 35 il arasında yer almıştır. 2007 yılından bugüne kadar ilimizde Aile Hekimliğine geçiş çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar kapsamında tüm İl nüfusu ortalama 3.500 kişilik bölgelere ayrılmış ve toplam 253 adet Aile Hekimliği Birimi oluşturulmuştur. Ayrıca her ilçe merkezinde 1 er adet olmak üzere toplam 16 adet Toplum Sağlığı Merkezi oluşturulmuştur.